Zuckerberg en Assange

Eigenlijk wilde ik een stukje schrijven over Zuckerberg en Assange. De eerste is de oprichter van Facebook en werd door Time Magazine tot Man of the Year gekroond. De tweede is de oprichter van WikiLeaks en was de gedoodverfde favoriet om door Time Magazine tot Man of the Year te worden gekroond.

Beiden hebben ieder op hun eigen manier duidelijk gemaakt dat we een nieuw tijdperk hebben betreden. Beiden hebben ieder op hun eigen manier een revolutie teweeg gebracht. Die revoluties zijn familie van elkaar, maar ook elkaars tegenpool. Facebook doet zich voor als onschuldig vermaak, een vriendendienst waar je verder niet zo veel achter moet zoeken. Maar ondertussen is het een gigantische collectebus die, onder het mom van ‘leer je vrienden kennen en zorg dat je vrienden jou kennen’, persoonlijke informatie verzamelt die goud waard is voor adverteerders.

Facebook probeert informatie te ontfutselen aan burgers, WikiLeaks verschaft ons, burgers, informatie die geheim had moeten blijven. Twee weken geleden heeft zich de eerste cyber-guerilla-oorlog afgespeeld. De Amerikaanse overheid probeerde WikiLeaks op allerlei manieren te elimineren. De oprichter werd zwartgemaakt, de servers van WikiLeaks werden digitaal gebombardeerd, het betaalverkeer werd gedwarsboomd. Cyber-guerillastrijders sloegen terug door strategische doelen te DDossen. Sympathisanten creëerden mirrors van WikiLeaks. Ooit zullen deze gebeurtenissen bekend komen te staan als het begin van het einde.

Zowel Zuckerberg als Assange heeft iets dictatoriaals. Zelfs iets messiaans. Beiden zijn een soort verlichte despoten die bepalen wat goed voor ons is. Beiden pleiten voor meer openheid. Zuckerberg voor openheid tussen burgers onderling. Assange voor openheid van de macht. Beiden pretenderen te weten wat wij willen weten en wat wij zouden moeten willen weten. Beiden leggen ons hun idee van openheid op zonder ons te vragen of wij daar wel aan toe zijn. Beiden twijfelen niet aan hun gevoel voor ethiek. Zuckerberg en Assange. Z en A. Omega en alpha. Het einde en het begin.

Wij, internetters, zien het ondertussen allemaal als vermaak. Facebook is vermaak, WikiLeaks is vermaak. Maar het gaat om informatie en daarmee om macht.

Daar wilde ik het eigenlijk over hebben. Over twee mannen die onze wereld proberen te veranderen. Maar ik heb gisteravond naar het tv-programma Wintergasten gekeken, waar ene Roy Sorensen te gast was. Een Amerikaanse filosoof die gespecialiseerd is in dat wat er niet is. Gaten en stiltes en schaduwen. Toen ik dat zag, moest ik aan A Day in the Life denken van The Beatles, waarin John Lennon zingt: ‘Now they know how many holes it takes to fill the Albert Hall.’

Sorensen vertelde dat hij zich graag laat fotograferen bij beelden die er niet meer zijn. Zo heeft hij op een plein in Rusland honderden foto’s moeten nemen om naderhand op oude foto’s te kunnen zien op welke foto hij naast een niet meer bestaand beeld van Stalin stond. Op die foto staat hij niet alleen niet naast een beeld, hij staat ook naast een niet-beeld.

Een dag voordat ik deze uitzending zag, was mijn zoontje ontroostbaar omdat hij dacht dat iets ergens in zat wat er niet in zat. Hij was met een kassa van Fisher Price aan het spelen. Hij had een blokje in de kassalade gedaan en daarna had hij het blokje eruit gehaald. Maar om een of andere reden dacht hij dat er nog een blokje in zat. Maar hoe hij de kassa ook schudde, er kwam niets uit. En dat vond hij onverdragelijk. Hij huilde en hij huilde, hij vergat waarom hij huilde en hij huilde om het huilen.

En terwijl ik naar Wintergasten keek, moest ik weer aan Facebook en aan WikiLeaks denken. En aan een artikel van Karel van het Reve waarin hij uitlegt waarom hij niet van Dostojevski houdt. Karel van het Reve vraagt zich in dat artikel af hoe het komt dat hij Dostojevski zo’n slechte schrijver vindt, terwijl anderen hem juist zo ontzettend goed vinden. Dat komt, zo vermoedt Van het Reve, doordat die anderen niet van de boeken van Dostjojevski houden, ze houden van de boeken die Dostojevski probeerde te schrijven. In de boeken die hij probeerde te schrijven terwijl hij zijn boeken schreef, kwamen wél mensen van vlees en bloed voor.

Zoiets is er ook aan de hand met Facebook en WikiLeaks. De populariteit is voor een deel te danken aan iets wat het pretendeert te zijn maar wat het (nog) niet is. Een belofte die niet waargemaakt wordt. Een beetje als dit stukje. Juist dat wat er (nog) niet is, de suggestie ervan, zorgt voor de aantrekkingskracht.